Page 12 - Mühendislik Fakültesi Bülteni Mart-2025

BİYOENFORMATİKTE YAPAY
ZEKANIN DÜNÜ, BUGÜNÜ

VE YARINI

DR. ÖĞR. ÜYESİ TURGAY BATBAT
B yomed kal Mühend sl ğ Bölümü

Biyoenformatik, bilgisayar bilimi ve biyolojik veri analizini birleştiren ve araştırmacıların büyük miktarda biyolojik bilgiyi işlemesine ve
yorumlamasına olanak tanıyan çok yönlü bir alandır. Çok eski zamanlardan beri insanların ilgisini çeken yaşamın temellerinin sorgulanmasıyla
ortaya çıkan ve bilgisayarların gelişmesiyle yeni bir anlam kazanan biyoloji, günümüzde en ilgi çeken alanlardan birini oluşturmaktadır. Modern
cihazlar yardımıyla verinin üretilmesinden itibaren biyolojik verileri analiz etmek için hesaplamalı yöntemler kullanılmaktadır. Bilgi birikiminin
etkin kullanımı amacıyla ortaya çıkan biyoenformatik, bilgisayar bilimi, istatistik ve biyolojinin birleştiği disiplinler arası bir alandır.

Biyoenformatiğin kökleri elli yılı aşkın bir süreye dayanır ve hesaplama gücü ile genomik dizileme yöntemlerindeki ilerlemelerle önemli ölçüde
evrimleşmiştir (Chowdhary ve ark., 2016; Gauthier ve ark., 2018). Tarihsel olarak, biyoenformatik, erken protein dizisi analizinden ortaya çıkmış ve
genomik ve proteomik verileri yönetmek ve yorumlamak için sağlam bir çerçeveye dönüşmüştür. Bu ihtiyaç, genom dizilemesinden
kaynaklanan biyolojik verilerdeki inanılmaz artıştan kaynaklanmış ve bu perspektiften ilk hedef, veri organizasyonu, depolama ve analizi için yeni
araçların ve metodolojilerin geliştirilmesi olmuştur (Gauthier ve ark., 2018; Can, 2013). Günümüzde en basit işaretlemeler ve düzenlemeler için bile
araç geliştirme süreçleri tüm hızıyla sürmektedir. Bunun yanında, biyoenformatiğin araştırmacıları için en cezbedici yönlerden biri, biyolojik
içgörüleri kolaylaştırmak için matematik, istatistik ve bilgisayar bilimlerinden teknikler kullanmasıdır. Günümüz dünyasının trendleri olan
teknoloji kullanımı ve yönetiminin yanı sıra, özellikle son yaşanan salgın döneminde önemi daha çok anlaşılan ilaç keşfi, hastalık teşhisi ve
karmaşık biyolojik süreçlerin anlaşılmasındaki uygulamaları, biyoenformatiğin ilgi çekici uygulama alanlarındandır (Chowdhary ve ark., 2016;
Tapprich ve ark., 2020).

Biyoenformatik, bilgisayar bilimi ve biyolojik veri analizini birleştiren ve araştırmacıların büyük miktarda biyolojik bilgiyi işlemesine ve
yorumlamasına olanak tanıyan çok yönlü bir alandır. Çok eski zamanlardan beri insanların ilgisini çeken yaşamın temellerinin sorgulanmasıyla
ortaya çıkan ve bilgisayarların gelişmesiyle yeni bir anlam kazanan biyoloji, günümüzde en ilgi çeken alanlardan birini oluşturmaktadır. Modern
cihazlar yardımıyla verinin üretilmesinden itibaren biyolojik verileri analiz etmek için hesaplamalı yöntemler kullanılmaktadır. Bilgi birikiminin
etkin kullanımı amacıyla ortaya çıkan biyoenformatik, bilgisayar bilimi, istatistik ve biyolojinin birleştiği disiplinler arası bir alandır.
Biyoenformatiğin kökleri elli yılı aşkın bir süreye dayanır ve hesaplama gücü ile genomik dizileme yöntemlerindeki ilerlemelerle önemli ölçüde
evrimleşmiştir (Chowdhary ve ark., 2016; Gauthier ve ark., 2018). Tarihsel olarak, biyoenformatik, erken protein dizisi analizinden ortaya çıkmış ve
genomik ve proteomik verileri yönetmek ve yorumlamak için sağlam bir çerçeveye dönüşmüştür. Bu ihtiyaç, genom dizilemesinden
kaynaklanan biyolojik verilerdeki inanılmaz artıştan kaynaklanmış ve bu perspektiften ilk hedef, veri organizasyonu, depolama ve analizi için yeni
araçların ve metodolojilerin geliştirilmesi olmuştur (Gauthier ve ark., 2018; Can, 2013). Günümüzde en basit işaretlemeler ve düzenlemeler için bile
araç geliştirme süreçleri tüm hızıyla sürmektedir. Bunun yanında, biyoenformatiğin araştırmacıları için en cezbedici yönlerden biri, biyolojik
içgörüleri kolaylaştırmak için matematik, istatistik ve bilgisayar bilimlerinden teknikler kullanmasıdır. Günümüz dünyasının trendleri olan
teknoloji kullanımı ve yönetiminin yanı sıra, özellikle son yaşanan salgın döneminde önemi daha çok anlaşılan ilaç keşfi, hastalık teşhisi ve
karmaşık biyolojik süreçlerin anlaşılmasındaki uygulamaları, biyoenformatiğin ilgi çekici uygulama alanlarındandır (Chowdhary ve ark., 2016;
Tapprich ve ark., 2020).

M Ü H E N D İ S L İ K B Ü L T E N İ | 1 2